Orkidelerin Korunması!
Ülkemizde tür sayısı 170’i aşan ve yaklaşık 30 tanesinin endemik olduğu bilinen orkidelerimiz her yıl, bir çoğu daha çiçeğini bile açamamışken doğadan sökülüyor. Hem de içeceğimiz bir fincan salep ve bir kap dondurma uğruna!
Sualtı Araştırmaları Derneği (SAD) kıyısal alanlarda yürütmekte olduğu habitat çalışmaları ve sosyo-ekonomik incelemeler sırasında, gelir düzeyi düşük ailelerin ek geçim kaynaklarına yöneldiklerini belirledi. Bu kaynaklardan en büyük paya sahip olan iş kolu ise orkide toplayıcılığı. San Diego Country Orchid Society desteği ile 2010 yılı Şubat ayından bu yana pilot bölge olarak seçtiği ve aynı zamanda orkide çeşitliliği açısından sıcak bölgeler olarak bilinen Bafa, Milas, Kastamonu bölgelerinde orkide toplayıcıları ile görüşmelere ve arazi çalışmalarına başladı. Sayıları her geçen gün azalan ve bir çok türü yok olma tehlikesi altında olan orkidelerimizin kaderi, geçimini bu işten sağlayan köy halkından, pazardaki tüketicisine kadar uzayan zincirin ucundaki halkaya bağlı. O halkayı orkidelerin boynundan çıkartmak ise aslında çok basit. Orkide toplayıcılarını bilinçlendirmeye yönelik yaptıkları görüşmeler sırasında, toplayıcılar ile el ele vererek, yaptığı işi nasıl sürdürülebilir hale getirebileceği konusunda çözümler üretip, uygulamalarda bulunuyorlar. Ön gördüğümüz sürdürülebilir orkide toplayıcılığı ise doğanın sesini duyabilen ve onunla uyum içinde yaşayabilen bazı toplayıcıların uyguladığı yöntemler. Fakat ne yazık ki her toplayıcı bu bilince sahip değil. Sürdürülebilir Orkide Toplayıcılığı
Orkideler hem tohumları hem de toprak altındaki yumruları ile çoğalabilen bitkilerdir. Bir orkideyi topraktan çıkarıp incelediğinizde bir tanesi daha küçük olmakla beraber iki adet yumruya sahip olduğunu görürsünüz.
Küçük olan yumru bir önceki sene üretilmiş, mevcut bitkinin beslenip çiçeklenmesi ve meyve bağlaması için gerekli olan enerjiyi içeren yumrudur. Daha iri olan yumru ise bir sonraki sene için üretilen ve toplayıcılar tarafından tercih edilen yumrudur. Toplayıcılar genelikle bitkiyi söküp istenilen yumruyu aldıktan sonra eski yumruyu toprağa yeniden gömmek yerine açıkta bırakmaktadırlar. Açıkta kalan yumru kurur ve yaşamsal faaliyetlerini yitirir. Sanılanın aksine daha küçük olan o eski, buruşuk, kupkuru görünen yumru, yeniden çimlenme potansiyeline sahiptir. Toplayıcı bu yumruyu söktüğü yere yeniden diktiği zaman bir sonraki sene yine aynı yerden ürün elde etme şansı olur. Orkide Tarımı Orkide toplayıcıları ile birlikte geliştirmeye çalıştıkları bir diğer koruma ve devamlılığı sağlama yöntemini ise “orkide tarımı”. Bir toplayıcı dağ tepe, günde yaklaşık 30-40 km yaptığı yürüyüş süresince ortalama 1 kilogram yumru toplayabiliyor. Toplayıcılar arasında yaşanan rekabetten ötürü ise önüne çıkan her orkideyi sökmesi gerekiyor. Henüz çiçeklerini bile açmamış, sonuç itibariyle de tohumlarını henüz doğaya salamamış orkideleri söken toplayıcılara “Neden çiçeklenmesini beklemiyorsunuz?” diye sorduğunuzda aldığınız cevaptan orkidelerin üzerindeki vahşi baskıyı biraz daha yakından görmüş oluyorsunuz. “Ben toplamasam zaten başkası toplayacak!”.
Toplayıcılar ile birlikte çıktıkları arazi çalışmalarında ikinci yumruyu doğada yerine yeniden dikmenin yanında bir kısmını da toplayıcıların kendi yaşam alanlarının çevresindeki uygun yerlere dikme çalışmaları yapıyorlar. Yapılan yumru ekimi sonucunda her yıl doğadan toplayacakları yumrudan daha fazlasını elde edebileceklerini görmelerini hedefliyorlar. Orkide tarımı sayesinde kontrol yetiştiricilik gerçekleştirilmiş, doğadaki bireyler korunmuş ve türler için genetik havuzlar oluşturmak projelerinin temel amacını oluşturmakta.
Bizler ne yapabiliriz? Orkideler üzerindeki baskıyı azaltmada, öncelikli olarak tüketicinin rolü çok önemli. Talep azalırsa doğadan toplanacak yumrular ve nesli tükenen canlılar da o ölçüde azalacaktır. Günümüzde artık markalaşmış tatlı ve dondurma firmaları orkide yumrularının tüketicilerinin başında geliyor. Yediğimiz, içtiğimiz gıdaların menşeini öğrenmek ve duyarlı tüketimde bulunmak hepimizin görevi. Proje Ekibi
|
