Bir Kardelen Peşinde Yaylalara Çık!

NEREDE: 31° 7’25”N, 32° 0’29”E Sülek Yaylası, Akseki-Antalya

Dünyanın en zengin bitkisel tür çeşitliliğine sahip ülkelerinden biri olan Türkiye’de 10 biri 400 bitki çeşidi var. Bunların 3 bin 708’i Türkiye’ye endemik bitkilerden oluşuyor. Oysa Avrupa Birliği ülkelerinin tamamının sahip olduğu toplam bitki türü 12 bin ile sınırlı.
 

Topluluğun tamamındaki endemik bitki türü ise 2 bin 750 taksondan ibaret. Yani Türkiye tek başına Avrupa’nın tamamından bile daha zengin bir bitki çeşitliliğine sahip.

Ülkemizdeki bu endemik bitki türleri arasında nergisgiller içinde sınıflanan kardelenin (Galanthus) yeri bir başka. Zira, kardelenin bazı türlerinin (galanthus elwesii ile galanthus ikariae ve/veya galanthus latifolius adlı türler) soğanları en aşağı yüz yıldır Türkiye’nin ihraç ürünleri arasında. Çocuk felci aşısı ve ilaç sanayinde kullanılan kardelenlerin ihracatı Türkiye’ye her yıl 70 milyon dolar kazandırıyor.

Türkiye’de kardelelerin 3’ü endemik olmak üzere 11 türü bulunuyor. Diğer kardelen türlerinden daha iri çiçekli ve boylu (20 cm) olan Toros kardeleni (galanthus ehvesii) Toros Dağları’nda özellikle Antalya civarındaki Akseki, İbradı, Gündoğmuş, Alanya, Manavgat ve Beyşehir taraflarındaki yaylalarda (Sülek, Karamıklı, Geyran, Çimi, Dumlugöze vd.) yetişiyor. Avrupa pazarlarında eh çok aranan kardelen türü olarak Toros kardeleni narin bir bitki. Şayet aradığı sıcaklık, hava ve toprak koşullarını bulabilirse gelişip serpiliyor. Genellikle de 1000-1500 m’yi aşan yüksek yaylalarda bu koşullara kavuşabiliyor.

Yöreye ekonomik katkı sağladığı için kardelenin festivali bile düzenleniyor. Her yıl nisan ayı içinde (bazen de mart ayı sonunda) Antalya’nın İbradi llçesi’nde düzenlenen Kardelen Festivali kapsamında gündüz Beyşehir karayolu üzerinden Sülek Yaylası’na çıkılıyor. Yaylanın Karamıklı mevkisinde doğada kardelenler ve san çiğdemler görülüyor. Akşam da Ibradı Çarşısı’nda yerel sanatçıların katıldığı bir eğlence programı tertip ediliyor. Bu nedenle kardelenleri görmek için en uygun zaman festival dönemi. Yaylaya topluca çıkıldığı için karmaşık yayla yollarında kaybolma riski de yok.

2010 yılında beşincisi düzenlenen Kardelen Festivalinde ziyaret edilen Sülek Yaylası, Suğla Gölü’nüri doğusunda yavaş yavaş yükselen bir set üzerinde kurulu olan Konya’nın Ahırlı İlçesinin yaylası. Sülek bu ilçe ile dorukları 3 bin m’ye yaklaşan Geyik Dağlan arasında, Dipsiz Göl ve Sanot Gölü yakınlarında kalıyor. Yaylanın deniz seviyesinden yüksekliği 1700 m.

Yaylanın güneyindeki Geyik Dağlan çoğunlukla çıplak. Ama neyse ki bu dağlann güneyinde Toros göknan, sedir, karaçam, ardıç, kermes meşesi gibi bitki toplulukları yer alıyor. Belli ki Sülek Yaylası’nı çevreleyen dağlarda yüzyılların seyri içinde aşın otlatma ve ağaç kesimi yüzünden bitki örtüsünün önemli bir kısmı yitirilmiş. Dolayısıyla kardelenler bölgenin bu kısır yapısı içinde birer mücevher niteliğinde. Tabii kıymeti bilinirse!

Antalya’nın Akseki ve Ibradı ilçelerinin 1500 m’nin üzerindeki yaylalarında her yıl 10 tona yakın kardelen soğanı sökülüp ihraç ediliyor. Ancak kontrolsüz sökülüp toplanabildiği için bu türün ülkemizdeki nesli tehlike altında. Son yıllarda kardelen ihracatına sınırlamalar getirilerek koruma sağlanmaya çalışılıyor.

Karaman lli’ne bağlı Sanveliler llçesi’nin Dumlugöze Köyü ile Barçm Yaylasının bazı mevkilerinde de kârdelen yetiştiriliyor. Alanya’ya 86 km uzaklıktaki Sanveliler llçesi’nde de her yıl kardelen festivali düzenleniyor. Doğal Hayatı Koruma Derneği (DHKD) ile “Fauna&Flora International” (FFI), Dumlugöze Köyü’nü 1993 yılında Soğanlı Bitkiler Yerli Üretim Projesi kapsamında pilot bölge olarak seçti:

Nasıl Gidilir?
Kardelen görmek üzere nisan ayı içinde çıkılacak yaylalardan biri de 1700 m yükseklikteki Sülek Yaylası. “Nerde bu yayla” derseniz, cevabı bir Türkmen türküsünden de alabilirsiniz: “Alacabeli’nden aşar Süleğin yolu-Dipsiz gölde biter şu ipar gülü”. Ahırlının yaylası olan ve Sülek Yörükleriyie Bozkır’ın köylülerinin • çıktığı Sülek Yaylası’na ulaşmak için ibradı’dan Kardelen Festivali zamanı kalkan araçlara binmenizde fayda var. Kendi aracınızla gidecekseniz, arazi aracı ya da altı yüksek bir araçla çıkmanızda fayda var. Ayrıca dağlarda kaybolmamak için mutlaka o yaylaya çıkan bir aracı takip etmeli yâ da bilen birini arabaya almalısınız. Bunun için / öncelikle Akseki’den kuzeye yönelen Antalya-Konya yolunda Alacabel Geçidi’ne ulaşmanız gerekiyor.

Burada sağ kolda yayla yolu var, oraya girin. Stabilize yol yaklaşık’7-8 km. Son bölümlerindeki engebeli toprak yolu aşarak Sülek Yaylasına varmanız mümkün.